Hàng cửa bức bàn là ấn tượng đầu tiên khi khách đến chơi bước vào những căn nhà gỗ cổ truyền. Bởi cửa được làm rất đẹp, đục chạm hoa văn tỉ mỉ. Không chỉ giàu giá trị thẩm mỹ, cửa bức bàn đã trở thành một biểu tượng đẹp thể hiện cho sự khéo léo, tài hoa của những người thợ làm nghề mộc. Hãy cùng chúng tôi đến với bài viết ngày hôm nay để tìm hiểu về cấu kiện độc đáo này.
Lắp dựng của bức bàn
Cửa bức bàn là gì?
Trước những căn nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ 3 gian, 5 gian,…là hàng cửa bức bàn được đục chạm vô cùng tỉnh xảo. Khác với với những loại cửa hiện đại ngày này, cửa bức bàn được làm hoàn toàn bằng gỗ. Các cánh cửa ghép lại với nhau tạo thành một hệ thống vững chắc bảo vệ ngôi nhà gỗ cổ truyền.
Loại gỗ thường để sử dụng làm cửa thường được làm cùng với loại gỗ dựng lên căn nhà cổ truyền để tạo sự hài hòa. Những thân gỗ tự nhiên sử dụng làm cửa là loại gỗ chất lượng cao với độ bền lớn, màu sắc đẹp mắt và hạn chế mối mọt tấn công.
Không chỉ đơn thuần là một cấu kiện nhà gỗ. Cửa bức bàn nhà Bắc Bộ xưa còn là biểu tượng cho sự tài hoa của người thợ làm nghề mộc với những ngón tay điêu luyện đục chạm hoa văn tinh tế. Hoa văn trên cửa bức bàn đục làm cả hai mặt, hoàn toàn thủ công cho thấy sự kỳ công của mỗi bộ của bức bàn.
Các bộ cửa được bố trí với kích cỡ cân đối tại khu vực hiên nhà gỗ. Số cánh của mỗi bộ làm với số chẵn. Có bộ cửa bức bàn với 2 cánh, có bộ 4 cánh, có bộ 6 cánh,…
>Xem thêm: 9 + mẫu thiết kế gian thờ đẹp và ấn tượng được nhiều gia đình ưa chuộng
Kết cấu của một bộ cửa bức bàn
Cửa bức bàn bao gồm những bộ phần sau:
Cánh cửa bức bàn
1 cánh cửa bức bàn được chia ra thành 5 khoảng bao gồm 3 lá cổ và 2 pano. Nhìn vào phần cánh ta có cách xác định lá cổ và pano như sau: Lá cổ là phần được làm thành hình chữ nhật nằm ngang, nhỏ và nằm tại các vị trí: trên cùng, chính giữa, dưới cùng của một cách cửa.
Phần pano nằm giữa các lá cổ và là hình chữ nhật dọc với diện tích lớn trên cánh cửa.
Cối quay
Nếu như những chiếc cửa hiện đại có các bản lề dùng để liên kết phần cánh cửa với nhau. Thì tại cửa truyền thống, các cánh sẽ liên kết các cánh với nhau qua hệ thống cối quay.
Cối quay có nhiều ưu điểm hơn so với bản lề của những chiếc cửa hiện đại. Cối quay giúp cho cửa luôn kiên cố, không bị xệ cánh hoặc xô lệch. Ngoài ra khi muốn tháo rời, lắp ráp cũng dễ dàng hơn.
Then cửa bức bàn
Trong những công trình kiến trúc nhà cổ truyền xưa, khóa cửa thường ở dạng then cài bằng gỗ kết hợp kim loại để dễ dàng đóng mở. Hiện nay, nhiều gia đình có làm những căn nhà gỗ cổ truyền dùng những loại khóa hiện đại khác nhau để gia tăng tính năng bảo mật cho ngôi nhà.
Tuy nhiên những chiếc khóa sẽ được lựa chọn với hình dáng và chất liệu cẩn thận để không phá đi vẻ đẹp cổ truyền của hàng cửa này.
Phân loại cửa bức bàn
Có hai loại cửa bức bàn phổ biến trong dân gian đó là cửa ghép và cửa thượng song hạ bản.
Cửa bức bàn ghép: Được làm từ tấm gỗ đặc mang đến cho khối công trình cảm giác kiên cố, vững chãi. Loại cửa này phổ biến trong những nếp nhà tư gia.
Cửa bức bàn thượng song hạ bản: Khác với loại cửa ghép loại cửa thượng song hạ bản sẽ có phần pano phía trên lắp cách chấn song. Còn phần pano phía dưới sẽ làm đặc. Loại cửa này đem lại cảm giác thông thoáng, người từ ngoài sân có thể quan sát được không gian bên trong. Dòng cửa này phổ biến ở các công trình tôn giáo như: đình, chùa,…
Các hoa văn phổ biến hay đục chạm trên cửa bức bàn
Một phần không thể thiếu khi nói đến sự đặc sắc của những chiếc của hàng cửa đó chính là hoa văn. Hoa văn trên cửa được đục chạm hai mặt và hoàn toàn làm theo phương pháp thủ công. Chính điểm này đã tạo nên sự khác biệt cho những nếp nhà gỗ cổ truyền.
Hoa văn ngũ phúc lâm môn
Thường thấy nhất trong hệ thống hoa văn trang trí đục chạm trên cửa là mẫu hoa văn ngũ phúc lâm môn. Chi tiết của mẫu này đục chạm hình ảnh 5 con dơi bay vòng tròn quanh chữ Phúc tại pano phía trên của bộ cửa.
Mẫu họa tiết này thể hiện 5 mong ước lớn nhất của cuộc đời đó là: Trường thọ (sống lâu), Phú quý (giàu sang), An khang (vui tươi, thảnh thơi), Hảo đức (tâm hồn hiền hậu, thân thiện) và Thiện chung (chuyển kiếp thành quân vương, vĩ nhân).
Hoa văn tứ quý
Mẫu hoa văn tứ quý bao gồm 4 loại cây biểu tượng cho 4 mùa trong năm bao gồm: tùng (đông), trúc (hạ), cúc (thu), mai(xuân). Hệ thống họa tiết này biểu thị cho sự sung túc, phú quý. Mùa nào cũng tốt tươi, may mắn, tràn đầy sức sống. Bộ tứ quý thường đục chạm tại phần pano phía dưới của hàng cửa.
Hoa văn lá lật
Hoa văn lá lật với những hình lá mềm mại lật xoắn, uyển chuyển trong gió biểu thị cho sự tươi mới và sức sống luôn tràn đầy. Mẫu hoa văn này còn có ý nghĩa mang đến cho con người sự may mắn và tài lộc. Hình ảnh lá lật sẽ thường được tìm thấy tại lá cổ của hàng cửa.
Cửa bức bàn đã vượt lên trên ý nghĩa của một cấu kiện bảo vệ lấy sự an toàn cho căn nhà. Nó còn là hiện sự của bàn tay, khối óc và sự tinh tường của những nghệ nhân làng mộc.
>Tham khảo những video hay về nhà gỗ cổ truyền