Nhà 5 gian Bắc Bộ là một trong những kiến trúc truyền thống đặc trưng của người Việt. Trải qua bao thế hệ, mẫu nhà này vẫn giữ được giá trị bền vững, phản ánh sự gắn kết gia đình và tinh tế trong từng đường nét kiến trúc. Cùng tìm hiểu về cấu trúc, vai trò và những lưu ý quan trọng khi thi công loại hình nhà ở đặc biệt này.
Công trình nhà cổ truyền 5 gian 4 mái
Giới thiệu về nhà 5 gian Bắc Bộ
Thiết kế nhà 5 gian không chỉ đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của các thành viên trong gia đình mà còn thể hiện sự cân đối theo phong thủy.
Kiến trúc nhà 5 gian Bắc Bộ được xây dựng theo lối kẻ truyền tiền kẻ hậu bẩy, chồng rường có đố vỏ măng, đảm bảo sự chắc chắn và trường tồn theo thời gian.
Cấu trúc bên ngoài nhà 5 gian Bắc Bộ
Bố cục nhà bao gồm 3 gian chính giữa và 2 gian phụ hai bên. Gian giữa thường là nơi đặt bàn thờ tổ tiên, tiếp khách và tổ chức các nghi lễ quan trọng. Hai gian phụ được sử dụng làm phòng ngủ hoặc không gian sinh hoạt gia đình.
Kết cấu ngôi nhà gồm có 3 phần chính:
- Hệ thống cột: Là bộ khung chịu lực chính của ngôi nhà, giúp phân bổ trọng lực một cách đồng đều. Cột gỗ thường có đường kính lớn, được lựa chọn kỹ lưỡng để đảm bảo sự chắc chắn, bền vững qua hàng trăm năm.
- Kết cấu mái: Nhà gỗ 5 gian thường được thiết kế với hai kiểu mái chính:
- Mái hai dốc: Đây là kiểu mái phổ biến, với hai mặt dốc đối xứng, đầu hồi bít đốc và độ dốc lớn, thường lên đến 68%. Thiết kế này giúp nước mưa thoát nhanh, tránh tình trạng ẩm mốc và thấm dột.
- Mái bốn: Kiểu mái này cầu kỳ hơn, với bốn mặt mái bao quanh, tạo nên vẻ đẹp sang trọng và nghệ thuật.
- Mái nhà thường dùng ngói ta nung thủ công giúp tạo vẻ đẹp truyền thống và có khả năng tản nhiệt tốt.
- Hoa văn chạm khắc: Là điểm nhấn quan trọng tạo nên giá trị thẩm mỹ của ngôi nhà. Những họa tiết tinh xảo được chạm trổ trên các cấu kiện gỗ như vì, cửa bức bàn, thể hiện trình độ điêu khắc điêu luyện của nghệ nhân xưa.
Vật liệu truyền thống
Nhà gỗ 5 gian Bắc Bộ chủ yếu được làm từ các loại gỗ tự nhiên như: gỗ lim, gỗ gõ đỏ, gỗ căm xe, gỗ mít, gỗ hương. Những loại gỗ này có độ bền cao, chống mối mọt tốt, đồng thời mang đến vẻ đẹp sang trọng, ấm cúng. Mái nhà thường được lợp bằng ngói đỏ, tạo nên nét cổ kính đặc trưng.
Họa tiết trang trí
Nhà gỗ 5 gian Bắc Bộ nổi bật với vẻ đẹp hài hòa, mộc mạc nhưng đầy tinh tế. Từng đường nét, hoa văn được chạm trổ khéo léo, tạo nên nét đặc trưng không thể nhầm lẫn. Những họa tiết trang trí phổ biến trên nhà gỗ 5 gian bao gồm:
- Tứ quý (tùng, cúc, trúc, mai): Biểu tượng của bốn mùa trong năm, thể hiện sự trường tồn.
- Tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng): Đại diện cho sức mạnh, quyền uy và sự phồn thịnh.
- Tranh dân gian: Các tích truyện quen thuộc trong đời sống văn hóa Việt như cảnh sinh hoạt làng quê, cảnh ngư tiều canh mục.
Vai trò của nhà 5 gian trong đời sống người Việt
- Trung tâm thờ cúng tổ tiên: Không gian thờ cúng luôn được đặt tại gian chính giữa, với bàn thờ lớn, hoành phi câu đối và những vật phẩm linh thiêng. Đây là nơi diễn ra các nghi thức cúng bái vào dịp lễ, Tết, giỗ tổ.
- Không gian gắn kết gia đình đa thế hệ: Nhà 5 gian được thiết kế để phục vụ mô hình gia đình truyền thống. Các thành viên trong gia đình có không gian riêng nhưng vẫn gắn kết, dễ dàng quây quần bên nhau. Điều này phù hợp với tư tưởng “tứ đại đồng đường” của người Việt, đề cao sự kết nối giữa các thế hệ.
- Biểu tượng của địa vị và gia phong: Trong xã hội xưa, nhà 5 gian Bắc Bộ không chỉ là nơi ở mà còn thể hiện vị thế của gia chủ. Những gia đình có điều kiện sẽ xây nhà với bộ khung gỗ lớn, chạm khắc tinh xảo, vật liệu cao cấp như gỗ lim, gỗ gụ.
Những mẫu nhà 5 gian Bắc Bộ nổi bật hiện nay
Nhà gỗ 5 gian 4 mái kết hợp nhà ngang mái ngói cổ
Mẫu nhà này gây ấn tượng bởi hệ mái bốn phía độc đáo, bao gồm hai mái trước – sau và hai mái trái – phải tạo thành một vòng bao quanh công trình. Độ dốc của mái được tính toán kỹ lưỡng để thoát nước nhanh, hạn chế thấm dột. Phần bờ nóc, bờ chảy được đắp xi măng, tạo điểm nhấn với những đường viền tinh tế khi nhìn từ xa.
Nhà gỗ 5 gian trên tầng 2
Đây là sự kết hợp giữa kiến trúc nhà gỗ truyền thống và không gian sinh hoạt hiện đại. Nhà gỗ 5 gian được xây dựng trên tầng hai của một ngôi nhà hiện đại, đáp ứng nhu cầu vừa có nơi thờ cúng linh thiêng, vừa đảm bảo công năng sử dụng.
Ngôi nhà được thiết kế thêm một hành lang rộng rãi, giúp mở rộng không gian sử dụng. Phần hành lang này có mái che mang phong cách nhà gỗ cổ truyền, với kiểu hai mái dốc và lợp ngói ta nung thủ công. Lan can của hành lang được làm từ những con tiện gỗ, tạo điểm nhấn hài hòa với tổng thể kiến trúc. Dù thiết kế không quá cầu kỳ, nhưng chính sự mộc mạc này lại làm tôn lên vẻ đẹp truyền thống của ngôi nhà.
Nhà gỗ 5 gian 22 cột buồng gói và cột đồng trụ
Điểm nổi bật của kiến trúc này là hệ thống 22 cột gỗ lớn, cùng với cột đồng trụ đặt ở cổng chính, biểu tượng cho sự bề thế và uy nghiêm. Cột đồng trụ không chỉ mang ý nghĩa thẩm mỹ mà còn thể hiện giá trị tâm linh sâu sắc. Phần đỉnh cột thường được chạm khắc hình phượng chầu, tượng trưng cho sự cao quý, ý chí vươn lên và lòng thành kính đối với tổ tiên.
Lưu ý khi xây dựng và bảo tồn nhà 5 gian Bắc Bộ
Để xây dựng và bảo tồn nhà gỗ 5 gian, cần lưu ý một số điểm sau:
- Chọn vật liệu chất lượng: Gỗ phải được xử lý kỹ lưỡng để chống mối mọt và chịu được thời tiết khắc nghiệt. Nên chọn gỗ lim, gỗ mít, hoặc vì độ bền và tính thẩm mỹ cao.
- Tuân thủ phong thủy: Hướng nhà, vị trí đặt bàn thờ cần được tính toán kỹ lưỡng để mang lại may mắn và tài lộc. Ví dụ, nhà nên quay về hướng Nam hoặc Đông Nam để đón gió mát và ánh sáng tự nhiên.
- Bảo dưỡng định kỳ: Thường xuyên kiểm tra và bảo dưỡng để duy trì độ bền và vẻ đẹp của ngôi nhà. Đặc biệt, cần chú ý đến hệ thống mái ngói và các chi tiết chạm khắc để tránh hư hỏng do thời tiết.
>> Xem thêm: Giá căn nhà gỗ gõ đỏ 5 gian hiện nay là bao nhiêu?
Nhà 5 gian Bắc Bộ không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một di sản văn hóa cần được bảo tồn và phát huy. Sự giao thoa giữa giá trị truyền thống và xu hướng hiện đại đang giúp kiến trúc này có sức sống bền vững trong xã hội ngày nay. Nếu bạn đang quan tâm đến việc thi công hoặc trùng tu nhà 5 gian, hãy tham khảo các đơn vị uy tín như Nhà Gỗ Phúc Lộc để đảm bảo công trình đạt chất lượng cao nhất.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ
>Tham khảo thông tin về nội thất nhà thờ